Jak używać fontów legalnie? Skąd brać fonty na bloga? Gdzie kupić fonty?
Skoro tu jesteś, to prawdopodobnie zadałaś sobie przynajmniej jedno z tych pytań. Czy masz pewność, że używasz fontów legalnie, zgodnie z ich przeznaczeniem? Gdy przychodzi do prowadzenia bloga i biznesu, fonty są ich integralną częścią. Używamy ich do brandingu, w prowadzeniu social mediów, do tworzenia grafik do pobrania dla naszych czytelników. Często nie zdajemy sobie sprawy, że możemy popełniać przestępstwo. Zanim przejdę do opisywania konkretnych typów licencji, wyjaśnimy sobie dlaczego. Ten post jest długi, ale jest w nim dużo istotnych informacji. Dla ułatwienia poniżej znajdziesz też spis treści.
Spis treści
Własność intelektualna
Czy font jest własnością intelektualną? Encyklopedia Zarządzania opisuje własność intelektualną jako:
Własność intelektualna jest to pojęcie, które odnosi się do wytworów umysłu człowieka i jego inwencji. Wszystko co powstało w drodze intelektualnego procesu i zostało ujęte w postaci materialnej nazywamy własnością intelektualną czyli np. rysunek, szkic, przedmiot, projekt, książka, plan, słowa piosenki, skomponowana muzyka, program komputerowy itd. Własność wskazuje na prawo bezwzględne (prawo rzeczowe) czyli skuteczne erga omnes. Intelektualna wskazuje na pochodzenie danego dobra.
W skrócie własność intelektualną można zdefiniować jako:
- wytwór umysłu człowieka i jego inwencji,
- coś, co powstało w drodze intelektualnego procesu i ma postać materialną.
W takim razie własnością intelektualną określamy wszystko, co powstało w czyjejś głowie i zostało przez tą osobę przelane na jakiś nośnik (papier, dokument w Wordzie, projekt w programie, itp.).
Jak powstaje font?
Ustaliliśmy sobie, czym jest własność intelektualna. No ale nie wiemy jak powstaje font. Odpowiedź na to pytanie pozwoli nam zdeterminować czy fonty pasują do definicji. Jak wygląda proces powstawania fontu?
Zarys procesu powstawania fontu:
- Pomysł (wytwór umysłu),
- Tworzenie briefu – zadanie sobie pytań typu: do czego dany font ma służyć? Czy ma być udostępniony do użytku komercyjnego czy prywatnego? Co sprawi, że będzie unikalny? Do jakiego typu projektów zostanie wykorzystany?
- Podjęcie decyzji odnośnie stylu fontu – czy ma to być font szeryfowy, bezszeryfowy, pisankowy, itd.
- Szkice fontu (przeniesienie pomysłu z głowy na nośnik),
- Przeniesienie szkicu na komputer,
- Rysowanie fontu na komputerze,
- Testy w edytorze tekstowym,
- Używanie / udostępnienie fontu.
W skrócie – pomysł na font powstaje w czyjejś głowie, po czym przeniesiony zostaje na nośnik w postaci pliku w programie komputerowym. Czyli bezpiecznie możemy stwierdzić, że każdy font jest czyjąś własnością intelektualną.
Prawa autorskie
Skoro font jest własnością intelektualną, to podlega ochronie praw autorskich. W Polsce ochronę własności intelektualnej reguluje ustawa o Prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 roku oraz Prawo własności przemysłowej z 2000 roku. Dodatkowo, istnieje międzynarodowy dokument zwany Konwencją Berneńską, który mówi o ochronie dzieł literackich i artystycznych.
Jeśli chcesz, o prawie autorskim szerzej możemy porozmawiać sobie innym razem, bo to też bardzo ciekawy temat. Na razie nakreślimy sobie ogólny obraz sytuacji, by wiedzieć czym jest prawo autorskie i jakie są konsekwencje jego nieprzestrzegania.
Prawa autorskie dzielą się na dwa rodzaje:
- Osobiste prawa autorskie,
- Majątkowe prawa autorskie.
Osobiste prawa autorskie
Osobiste prawa autorskie są niezbywalne, czyli nie można ich nikomu przekazać w żaden sposób. Są bezterminowe, czyli nie tracą ważności po jakimś czasie. Przysługują twórcy wobec jego dzieła i chronią jego związek z nim.
Konsekwencje Naruszenia Praw Autorskich
Naruszenie osobistych praw autorskich podlega odpowiedzialności cywilnoprawnej oraz karnej. Zgodnie z art. 115 z Ustawy o Prawie autorskim w przypadku naruszenia osobistych praw autorskich, osoba odpowiedzialna podlega karze:
- Grzywny,
- Ograniczenia wolności,
- Pozbawienia wolności do lat 3.
Jako naruszenie osobistych praw autorskich może być rozumiane: przywłaszczenie sobie autorstwa, wprowadzanie w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu.
Bloger tworzy grafiki do pobrania na blogu. Udostępnia je za darmo, nie wymaga zapisu do newslettera. Każdy może je pobrać i ich użyć. Wyobraźmy sobie, że są to plakaty do druku. Ktoś pobiera plakat, wycina jego kawałek i tworzy nowy plakat. Robiąc to łamie prawa autorskie. Nie ma znaczenia czy robi to na użytek własny. Dlaczego nie ma znaczenia czy robi to na użytek własny? Prawdopodobnie bloger, od którego pobrał grafikę ma zapis na blogu, że nie wyraża zgody na modyfikowanie jego prac. Ta osoba miała konkretną wizję, jak ta dana praca miała wyglądać, w jaki sposób miała być używana i włożyła ogrom pracy w jej utworzenie. I mamy tutaj jasną sytuację – pomysł + przelanie pomysłu na nośnik (w formie dokumentu) = własność intelektualna. Własność intelektualna -> ochrona ustawą o prawach autorskich.
Majątkowe prawa autorskie
Majątkowe prawa autorskie można komuś przekazać podpisując odpowiednią umowę. Za przekazanie autorskich praw majątkowych można pobierać wynagrodzenie.
Konsekwencje Naruszenia Autorskich Praw Majątkowych
Naruszenie majątkowych praw autorskich również podlega odpowiedzialności cywilnoprawnej i karnej. Tutaj można powołać się na przepisy art. 115, 117 i 118 z Ustawy. Według nich sprawca podlega karze:
- Grzywny,
- Ograniczenia wolności,
- Karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, w zależności od czynu naruszającego prawo.
Jako naruszenie autorskich praw majątkowych można rozumieć między innymi: rozpowszechnianie cudzych utworów w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania bez uprawnienia lub wbrew warunkom, osiąganie korzyści majątkowej z tego czynu.
Bloger tworzy rysunki i dzieli się nimi na swoim blogu. Przypadkowy użytkownik odkrywa jego rysunki na Pintereście. Pobiera kilka z nich i postanawia sprzedawać je w swoim sklepiku na Etsy, jako część zestawu do planowania – każdy z rysunków jest okładką nowego miesiąca. W tym przypadku użytkownik nie tylko łamie osobiste prawa autorskie – używając ilustracji bez zgody autora, ale również autorskie prawa majątkowe – uzyskując korzyść majątkową bez odpowiedniego pozwolenia.
Jak używać fontów legalnie?
Fontów można użyć do tworzenia ogromnej ilości rzeczy. Należy jednak zawsze pamiętać, że każdy font ma jakiegoś twórcę, a ten twórca udostępnia swój font na określonych zasadach. Wielu twórców internetowych nie zdaje sobie sprawy, że każdy font podlega jakiejś licencji. Nie ma znaczenia czy font został udostępniony za darmo, czy został zakupiony. W licencji zapisane są warunki użytkowania. Warto wiedzieć, że nie istnieje jedna uniwersalna licencja określająca zasady używania fontów. Dlatego za każdym razem, gdy pobierasz lub kupujesz font, powinieneś najpierw przeczytać licencję, by dowiedzieć się czy sposób, w który zamierzasz użyć fontu jest zgodny z postanowieniami twórcy.
End-User License Agreement (EULA)
Zakupując font nie kupujesz „fizycznego” produktu. Nabywasz prawa do użytkowania go na podstawie licencji określonej przez twórcę. Dodatkowo na stronie udostępniającej / sprzedającej fonty możesz znaleźć podstronę z EULA (End-User License Agreement), która określa typy licencji oferowane na danej stronie, wraz z zasadami i ograniczeniami użytkowania.
Dwa najpopularniejsze ograniczenia zawarte w EULA to:
- Ilość osób / komputerów, które mogą używać fontu.
- Maksymalna ilość stron, które można wydrukować lub maksymalna liczba odwiedzin strony. Jeśli istnieje limit, po przekroczeniu go należy zakupić upgrade licencji.
Jeśli użyjesz fontu niezgodnie z licencją lub bez licencji, nie tylko zignorujesz całą pracę, którą twórca włożył w utworzenie go, ale możesz też zostać pociągnięty do odpowiedzialności prawnej.
Rodzaje licencji na podstawie zastosowania
Fontów można używać w wielu „miejscach”. Może Cię zaskoczę, ale licencja na użytkowanie fontu na komputerze może różnić się od licencji na użytkowanie na stronie internetowej, a dodatkowo autor może sobie nie życzyć, aby font był używany w ebookach. Jakie więc rodzaje licencji tego typu rozróżniamy?
- Desktop License – pozwala na zainstalowanie fontu na Twoim komputerze, używanie go w programach (np. Microsoft Word, Adobe Photoshop), tworzenie i drukowanie dokumentów i statycznych obrazów (np. JPEG, TIFF).
- Webfont License – pozwala na używanie fontu na stronie internetowej, taki font nie może być zainstalowany na komputerze i używany w programach.
- Embedded License – pozwala na dystrybucję fontu w fizycznym produkcie, np. na urządzeniu, samochodzie lub w programie.
- Moblie App License – zakup zwykle pozwala na używanie fontu w jednej aplikacji, na dowolnej ilości platform (App Store, Android, Windows).
- ePub License – pozwala na używanie fontu w publikacjach, cena zależy od ilości publikacji, które chcesz wydać (jedna publikacja wymaga jednej licencji, np. Użycie fontu w jednej książce = jedna licencja, jeden numer magazynu = jedna licencja); aktualizacje publikacji nie wymagają zakupu dodatkowej licencji, ale kolejne wydanie książki już tak.
- Server License – pozwala na zainstalowanie fontu na serwerze, umożliwiając generowanie faktur, osobistych wizytówek i innych personalizowanych produktów. Licencja nie pozwala na dystrybucję fontu w żaden sposób, ani na pobieranie go z serwera.
Licencje bezpłatne a komercyjne
Nie ma jednego ogólnego wzoru licencji, dlatego jak już wcześniej zostało wspomniane – przed każdym zakupem czy pobraniem fontu należy zapoznać się z jej treścią. W sieci znajdziemy jednak trzy typy licencji, które już na wstępie określają, do jakiego typu prac możemy wykorzystać dany font.
SIL (SIL Open Font License - OFL)
SIL Open Font License (OFL) jest licencją w stu procentach darmową do użytku prywatnego oraz komercyjnego. Każdy ma dostęp do tego typu fontów i może używać ich w swoich projektach, a nawet modyfikować je, by tworzyć nowe fonty. Jedynym ograniczeniem tej licencji jest, że fonty na licencji OFL i ich modyfikacje nie mogą być sprzedawane jako samodzielny plik. Mogą zostać sprzedane jako część projektu, loga, ulotki czy nawet programu. Dobrą praktyką w takiej sytuacji jest dołączenie treści licencji fontu do sprzedawanego projektu.
Reserved Font Name – właściciel fontu może zadeklarować, że nazwa fontu jest zarezerwowana, a co za tym idzie, modyfikacje fontu nie mogą być dystrybuowane pod oryginalną nazwą.
Reserved Font Name - właściciel fontu może zadeklarować, że nazwa fontu jest zarezerwowana, a co za tym idzie, modyfikacje fontu nie mogą być dystrybuowane pod oryginalną nazwą.
Zalety SIL:
- Fonty są całkowicie darmowe do użytku prywatnego oraz komercyjnego,
- Wszystkie fonty na tej licencji są bezpieczne w użyciu – nie ma potrzeby czytania całej licencji, ponieważ zasady użytkowania są dosyć jasne.
Wady SIL:
- Fonty te są powszechnie używane, więc stosując w projektach ciężko się wyróżnić,
- Jest ich ograniczona ilość i są dosyć podstawowe (głównie są to fonty szeryfowe i bezszeryfowe),
- Ze względu na ich dostępność nie polecam używania ich w tworzeniu brandingu firmy (logo, logotyp). O ile nie użyjemy dodatkowo czegoś, co będzie wyróżniało markę, możemy zniknąć w tłumie.
Przykładowe Strony Oferujące Fonty Na Licencji OFL:
Jako że tego typu fonty są mało unikatowe, zalecałabym używanie ich jako drugi font / akcent. Chyba, że jesteś projektantem i jesteś w stanie zmodyfikować font tak, by nadać mu unikalność. Inaczej logo / logotyp stracą niepowtarzalność i marka zatraci się wśród innych.
Personal Use Only (do użytku prywatnego)
Są to zwykle darmowe fonty, ale dokładnie tak jak w tytule punktu – darmowe do użytku prywatnego. Oznacza to, że nie można używać ich w komercyjnych projektach. Licencja nie zezwala na użytek fontu w materiałach do bloga czy biznesu, nawet jeśli nie jest to projekt, który jest sprzedawany albo dawany czytelnikom i subskrybentom za darmo.
Do czego można użyć fontów Personal Use Only?
- Wykonanie zaproszeń na ślub, urodziny (jeśli to Twoje wydarzenie i sama wykonujesz zaproszenia),
- Projekty szkolne,
- Wykonanie ozdób dla domu,
- Kartki świąteczne dla Twojej rodziny,
- Projekty, które robisz na własny, domowy użytek.
Większość darmowych fontów kwalifikuje się do kategorii do użytku prywatnego. Najlepszym przykładem, gdzie publikowane są tego typu fonty jest strona Dafont. Większość fontów tam dostępnych to właśnie fonty na licencji Personal Use Only. Ale! Niektóre z nich mają również opcję zakupu do użytku komercyjnego, dlatego warto przeczytać co pisze pod spodem. Może znajduje się tam link do wersji komercyjnej 
Jak na przykład tutaj:
Jesteś studentem i wykonujesz plakat promujący bieg na cele charytatywne. Używasz fontu pobranego z dafont.com, którego licencja określa, że jest on dostępny za darmo, ale tylko do użytku prywatnego. Czy łamiesz postanowienia licencji? Jeśli pobierasz opłatę za wykonanie plakatu – zdecydowanie tak. Jeśli organizacja, dla której wykonujesz plakat zarabia pieniądze z organizacji biegu (np. dostaje pieniądze od sponsorów), odpowiedź również brzmi tak. Jedynym bezpiecznym rozwiązaniem w tej sytuacji jest skontaktowanie się z twórcą i zapytanie o pozwolenie na użycie fontu, użycie fontu na licencji OFL (SIL) albo zakup licencji komercyjnej.
Przykładowa licencja Personal Use Only
Zalety licencji Personal Use Only:
- Darmowe do użytku prywatnego,
- Fajny sposób na przetestowanie fontu na swoim komputerze przed decyzją o zakupie komercyjnej licencji,
- Dużo większy wybór fontów, niż w przypadku licencji OFL.
Wady Personal Use Only:
- Nie mogą zostać użyte w komercyjnych projektach, dopóki nie nabędziemy licencji,
- Ich ilość powoduje, że dużo osób jest przekonanych o możliwości darmowego użytku do wszelkich projektów,
- Często wyglądają nieprofesjonalnie oraz występują problemy z odstępami między literami,
- Określenie legalnych sposobów użycia wymaga poświęcenia dużej ilości czasu i wysiłku, ponieważ każda licencja Personal Use jest inna i ma inne warunki. Przeczytanie każdej licencji jest czasochłonne, czasami znalezienie licencji też wymaga czasu, a brak licencji na stronie z fontem nie oznacza, że takiej licencji nie ma.
Przykładowe Strony Oferujące Fonty Personal Use Only
- Dafont
- 1001fonts
- Niektóre fonty na FontSquirrel
- Font Space
- UrbanFonts
- Free Typography
Jeśli masz problem ze znalezieniem licencji danego fontu lub ze zrozumieniem jej, spróbuj skontaktować się bezpośrednio z twórcą lub sprawdzić czy przypadkiem treść licencji nie jest zamieszczona na jego stronie. Twoim obowiązkiem jest przeczytanie licencji i upewnienie się, że używasz fontu zgodnie z zasadami.
Jeśli jesteś blogerem staraj się trzymać z daleka od fontów na licencji Personal Use Only. Jeśli zakochasz się w foncie i chcesz go użyć na swojej stronie – sprawdź czy nie ma gdzieś wersji płatnej, która Ci to umożliwi.
Commercial Use (Do użytku komercyjnego)
Kiedy przychodzi do wyboru fontów dla bloga i biznesu najlepszym rozwiązaniem jest użycie fontu na licencji komercyjnej. Rozróżniamy dwa główne typy fontów komercyjnych:
- Darmowe fonty, których licencja zezwala na użytek komercyjny (licencja OFL).
- Fonty sprzedawane są na licencji komercyjnej.
Licencja OFL została już opisana, więc – kiedy należy rozważyć zakup fontu na licencji komercyjnej?
Odpowiedź brzmi – jeśli masz jakiekolwiek intencje, by użyć fontu na swojej stronie, w materiałach marketingowych, grafikach w social mediach, jako część produktu, który sprzedajesz lub rozdajesz za darmo. Tak jak wcześniej zostało wspomniane – możesz oczywiście użyć fontów na licencji SIL. Tutaj jednak wybór jest ograniczony, i jeśli potrzebujesz czegoś nowego, przejrzyj płatne fonty. Płatne fonty są unikalne i zwykle są lepszej jakości, niż te darmowe. Projektanci fontów spędzają dużą ilość czasu na przygotowaniu ich tak, by były jak najlepsze, i aby jak najlepiej się z nim pracowało. No i wiadomo – płatne fonty są bardziej ekskluzywne i dzięki temu mniej ludzi ich używa, co pozwoli Ci się wyróżnić.
Pamiętaj, by przed zakupem przeczytać licencję. Nie wszystkie licencje Commercial Use są takie same i byłoby szkoda wydać pieniądze na coś, czego nie możesz później użyć w swoim produkcie. Jeśli dobrze poszukasz, znajdziesz promocje na piękne fonty do użytku komercyjnego nawet za 1 dolara!
Przykładowe Strony Oferujące Komercyjne Fonty:
Podsumowanie
Czego dowiedzieliśmy się w dzisiejszym poście?
- Fonty są własnością intelektualną,
- Fonty chroni ustawa o prawach autorskich, a naruszenie praw autorskich jest karalne,
- Przed użyciem fontu należy przeczytać załączoną licencję,
- Jeśli coś w licencji jest niejasne, staramy się nawiązać kontakt z twórcą,
- Licencje mogą różnić się od siebie w zależności od zastosowania fontu (inna licencja dla użytku na komputerze, inna dla ebooków, itd.),
- Wyróżniamy trzy typy licencji – licencja SIL OFL, licencja dla użytku prywatnego, licencja dla użytku komercyjnego,
- Blog i biznes podlegają działalności komercyjnej, a więc korzystamy z fontów, które zezwalają na użytek komercyjny.
Czasem ciężko odnaleźć się w tej internetowej dżungli, więc mam nadzieję, że przybliżyłam Ci trochę jak możesz używać fontów legalnie. W końcu chcemy działać zgodnie z prawem! Chciałabym podkreślić też, że nie jestem prawnikiem, ani ekspertem, jeśli chodzi o licencje, ale przestrzeganie opisanych tu zasad powinno pomóc Ci działać zgodnie z prawem
